Σοβαρές θεσμικές και άλλες ελλείψεις στο πλαίσιο για την ασφάλεια του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου καταγράφει η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA), που κοινοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στην κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Η έκθεση επισημαίνει το σαθρό οικοδόμημα πάνω στο χτίστηκε η λειτουργία και ο έλεγχος του ελληνικού σιδηροδρόμου με τις διαχρονικές ευθύνες των κυβερνώντων που εξαιτίας των πολιτικών περικοπών και ιδιωτικοποιήσεων απαξίωσαν τα τρένα στη χώρα. Ο ERA κλήθηκε να αξιολογήσει την κατάσταση του δικτύου μετά τα τραγικά συμβάντα στα Τέμπη.
Η έκθεση, η οποία παρουσιάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα στην κυβέρνηση και θα υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφού γίνουν οι παρατηρήσεις της ελληνικής πλευράς επιβεβαιώνει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο, την αστοχία του ελληνικού κράτους να αναλάβει τη συνολική ευθύνη για την ασφάλεια του σιδηροδρόμου, κάτι που θα μπορούσε να βελτιώσει και τα επίπεδα ασφαλείας.
Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά για όλες τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών, οι οποίες κατά τον ERA, είχαν την ευθύνη για τη διασφάλιση της γενικής διατήρησης της ασφάλειας των σιδηροδρόμων και όπου είναι εύλογα εφικτό, της συνεχούς βελτίωσης. «Ακόμη και αν ορισμένες δραστηριότητες μπορούν να ανατεθούν σε άλλες οντότητες, αυτό πρέπει να γίνει υπό ειδικά καθορισμένους όρους, ενώ η παρακολούθηση και τελικά ο συντονισμός θα εξακολουθούν να διεξάγονται σε επίπεδο κράτους – μέλους».
Η έκθεση αναφέρεται και στην Ρυθμιστική Αρχής Σιδηροδρόμου (ΡΑΣ), που βάσει της νομοθεσίας έχει ευθύνη για την ασφάλεια του μέσου, επισημαίνοντας όμως ότι στην πραγματικότητα, δεν έχει γίνει ουσιαστική μεταβίβαση αυτής της αρμοδιότητας αλλά και ότι η ΡΑΣ δεν έχει την υλικοτεχνική υποδομή να ανταποκριθεί σε αυτή την απαίτηση.
Ο ERA αναφέρεται και στις δυσλειτουργίες σε επιχειρησιακό επίπεδο, όπου εμφανίζεται να απουσιάζει μια συστηματική προσέγγιση της ασφάλειας του σιδηροδρομικού δικτύου, εικόνα που χειροτερεύει η πολυπλοκότητα της θεσμικής και διοικητικής δομής στην Ελλάδα.
Ως παράδειγμα αυτού του μείγματος ρόλων και ευθυνών για τη διασφάλιση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων στην Ελλάδα, «η ομάδα αξιολόγησης του ERA δεν βρήκε στοιχεία για συγκεκριμένα σχέδια ασφάλειας, σε εθνικό επίπεδο. Στην ομάδα αξιολόγησης της ERA δεν έχει παρουσιάστηκε κανένα ετήσιο σχέδιο ασφάλειας, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι τα σχέδια ασφάλειας είτε δεν αναγνωρίζονται ως κατάλληλο εργαλείο για τη βελτίωση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων, είτε δεν διαχειρίζονται και εφαρμόζονται στο σωστό επίπεδο στην Ελλάδα».
Κατά συνέπεια, «στην Ελλάδα δεν φαίνεται να υπάρχει κανένας, σε κυβερνητικό ή εθνικό επιχειρησιακό επίπεδο, να αναλαμβάνει ουσιαστικά τη συνολική ευθύνη για τη διασφάλιση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων και την κατεύθυνση του συστήματος προς τη συνεχή βελτίωση. Όταν το κράτος-μέλος αποφασίζει να αναθέσει τμήματα των καθηκόντων του, είναι απαραίτητο να το επισημοποιήσει, για να διασφαλιστεί η σωστή εφαρμογή και αποτελεσματικότητα αυτής της ανάθεσης (συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού στόχων, του καθορισμού αρμοδιοτήτων, της ανάθεσης των απαραίτητων πόρων και της παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιδόσεων) και εμπλέκοντας επισήμως τους ενδιαφερόμενους φορείς».
Συμπερασματικά, «κανένας ελληνικός φορέας δεν αναλαμβάνει τη συνολική ευθύνη να διασφαλίσει ότι η ασφάλεια των σιδηροδρόμων γενικά διατηρείται και, όπου είναι εύλογα εφικτό, βελτιώνεται συνεχώς. Και αυτό είναι συστημική ανεπάρκεια».
Περί ατομικής ευθύνης
Η χρόνια έλλειψη των απαραίτητων επενδύσεων στον ΟΣΕ εντοπίστηκε μέσω των ερωτημάτων από τους ερευνητές του ERA ως η κύρια αιτία για την ελλιπή συντήρηση και την κακή κατάσταση των υποδομών. Ο ERA χαρακτηρίζει όμως «συστημική αστοχία» το γεγονός ότι όσοι αρμόδιοι ρωτήθηκαν, απάντησαν πως με βάση την έλλειψη πόρων «η λειτουργία εναπόκειται κυρίως στην ατομική ευθύνη του προσωπικού».
Υπενθυμίζεται ότι και η κυβέρνηση προσπάθησε να αποδώσει το δυστύχημα των Τεμπών στην «ατομική ευθύνη» σταθμαρχών και μηχανοδηγών. Την ίδια στιγμή, ο ΟΣΕ και οι φορείς λειτουργίας «δεν έχουν πλήρη κατανόηση των πραγματικών ευθυνών τους σχετικά με την ασφάλεια», ενώ δύο φορείς που δεν κατονομάζονται θεωρούν εσφαλμένα ότι οι ευθύνες συμμόρφωσης με τους ευρωπαϊκούς κανόνες είναι αρμοδιότητα της ΡΑΣ και όχι δική τους.
Για Tηλεδιοίκηση – Σηματοδότηση – ETCS:
Αίσθηση προκαλεί και η αναφορά ότι δεν δόθηκαν από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών συγκεκριμένα στοιχεία για τη λειτουργία των συστημάτων που εξασφαλίζουν την ασφάλεια στις διασταυρώσεις και το σύστημα αυτόματης πέδησης ETCS που συνδέεται με τηλεδιοίκηση-σηματοδότηση. Υποτίθεται ότι τα συστήματα αυτά, που εκκρεμούσαν επί δεκαετίες, ολοκληρώθηκαν μέσα στο τελευταίο εξάμηνο και η κυβέρνηση ετοιμαζόταν να τα εγκαινιάσει πανηγυρικά, αλλά καταστράφηκαν από την πλημμύρα «Ντάνιελ».
Το μόνο πρόβλημα που δεν εντοπίζουν οι Ευρωπαίοι ερευνητές είναι ότι χρειάστηκε να συμβεί ένα τόσο τραγικό δυστύχημα για να «ανακαλύψουν» τόσο σοβαρές ελλείψεις στο πλαίσιο λειτουργίας του ελληνικού σιδηροδρόμου, ενώ επί δεκαετίες πριν χρηματοδοτούσαν σιδηροδρομικά έργα τα οποία δεν οδηγούσαν σε αναβάθμιση του συνολικού προϊόντος.
Σημαντική παραβίαση της νομοθεσίας της Ε.Ε. είναι επίσης ότι δεν υπάρχει ακόμη λειτουργικός φορέας διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων (NIB) στην Ελλάδα και ότι η έλλειψη επαρκών πόρων μπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο στην εφαρμογή της νομοθεσίας της Ένωσης για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων.
