Η πρώτη ζωγραφική απεικόνιση που έχει σιδηροδρομικό ενδιαφέρον
του Παναγιώτη Γιαννόπουλου
Αξίζουν συγχαρητήρια και το ολόθερμο ευχαριστώ μας σε όλους όσους συμμετείχαν στην έκθεση ζωγραφικής των σιδηροδρομικών καλλιτεχνών, που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Ενότητας, για τα έργα που παραχώρησαν και έφεραν το καθένα τη διακριτή υπογραφή του δημιουργού τους, καθώς και τους επιμελητές που έδωσαν οντότητα στο εγχείρημα.
Ποια ήταν όμως η πρώτη ζωγραφική απεικόνιση που έχει σιδηροδρομικό ενδιαφέρον;
Ο πίνακας «Βροχή, ατμός και ταχύτητα»
Joseph-Mallord-William Turner
Rain, Steam and Speed The Great Western Railway
πριν από το 1844
Λάδι σε καμβά, 91 x 122 cm
National Gallery, Λονδίνο
Ο Τέρνερ (1775-1851), Άγγλος ρομαντικός ζωγράφος τοπίων, προοικονομεί τον ιμπρεσιονισμό φτάνοντας σε σημείο αφαίρεσης. Μέσα σε μια δίνη χρωμάτων χωρίς πιστή απεικόνιση και σαφή περιγράμματα, με σημείο φυγής το κέντρο της εικόνας, με την αίσθηση, λόγω της απότομης βράχυνσης της γέφυρας, όχι μόνο της κίνησης αλλά και της υπερβολικής ταχύτητας του τρένου, μας δίνει ένα έργο «γιορτή για το μάτι».
Ο συρμός του τρένου με την ατμομηχανή, τα φώτα της, τους ατμούς και τα φωτισμένα βαγόνια, οι σιδηροτροχιές της γέφυρας –η ίδια η γέφυρα– αντιπροσωπεύουν την ανθρώπινη επινοητικότητα που δένει απόλυτα με τα φυσικά στοιχεία του ανέμου, της βροχής και με το ποτάμι που ακολουθεί το δικό του δρόμο.
Παρά την αντίληψη ότι ο αγγλικός ρομαντισμός οφειλόταν και στην αντίδραση των φιλελεύθερων στοιχείων στη Βιομηχανική Επανάσταση, ο Τέρνερ αναδεικνύει με το έργο του το πιο σύγχρονο επίτευγμά της, επισημαίνοντας ότι δεν υπάρχει πρότυπο ρομαντικό γούστο, αλλά και τον «πολιτιστικό εθνικισμό» του ρομαντισμού.
Η τεχνολογική πρόοδος –μηχανολογική, η ανακάλυψη του ηλεκτρισμού, της δύναμης του ατμού–, ακόμα και πριν τη λήξη του 18ου αιώνα, είναι δυσκολονόητη στον κοινό άνθρωπο ο οποίος έχει ανάγκη μετάφρασης για την κατανόησή της. Ίσως αυτό να ήθελε να εκφράσει ο Τέρνερ με την ασαφή αυτή πρώτη απεικόνιση ενός σιδηροδρομικού συρμού. Επαναμυθοποιεί τις μυστηριακές δυνάμεις της φύσης, συνδέοντάς τες με τον απρόσιτο χαρακτήρα των τεχνολογικών εξελίξεων.
